توسعه شهر نورآباد و گام های لرزان شورای شهر

^[1]

به گزارش سلام دلفان، حسین منصوری (دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران) همزمان با نهم اردیبهشت سالروز تاسیس شورا های اسلامی پیرامون مسائل شهری و شورای شهر یادداشتی را منتشر کرده که به شرح زیر است:

در مورد جایگاه، نقش و اهداف شوراها در نظام جمهوری اسلامی ایران مطالب فراوانی به رشته تحریر درآمده است که در یادداشت کوتاه ما، مجالی برای پرداختن به آن نیست؛ با این حال، می توان هدف اصلی شکل گیری شوراها را پر رنگ نمودن نقش مردم در مدیریت شهری از طریق مشارکت دادن آنها در فرایند برنامه ریزی شهری دانست.
بر این اساس، شوراها برای رسیدن به اهداف اصلی خود، لزوماً باید در چند جنبه دارای توانایی و قابلیت های لازم باشند:
انتخاب شهردار مناسب برای رفع مشکلات شهری، برقراری ارتباط مداوم با مردم، برنامه ریزی به منظور مشارکت مردم در حل مسائل شهری، توانایی شناخت کمبودها، نیازها، نارسائی ها و مشکلات شهری و تهیه طرح ها، پیشنهادهای اصلاحی و راه حل های کاربردی جهت رفع مشکلات شهری.
با گذشت حدود شانزده سال از تشکیل اولین شورای اسلامی شهر، تلاش های زیادی از جانب اعضای شورای شهر نورآباد در دوره های مختلف به منظور بهبود کیفیت زندگی مردم انجام گرفته است؛ با این حال، شورای شهر، شهرداری به عنوان بازوی اجرایی آن و شهروندان نورآبادی هم چنان از مشکلات عدیده ای رنج می برند.
در برخی از دوره ها، در انتخاب شهردار، منافع فردی، قومی و جناحی بر منافع جمعی غالب بوده، شهردار در جهتِ اهداف از پیش تعیین شدۀ برخی افراد و گروه ها حرکت کرده و بالتبع آن شورای شهر، شهرداری و شهر نتواسته اند به پیشرفت محسوسی دست یابند. در واقع، تنها نتیجۀ دخالت دادن مسائل سیاسی، قومی و شخصی در مدیریت شهری، عقب ماندگی شهر در دنیای رقابتی امروز بوده است.
شورای شهر در تمامی دوره ها، نتوانسته با مردم ارتباط درستی برقرار کند. بر روی ارتباط درست به شدت تاکید می کنم زیرا بسیاری از دوستان، حضور مردم در شورای شهر به منظور حل مشکلات شخصی را به عنوان ارتباط با مردم تعبیر می نمایند؛ که سخت در اشتباه اند. ارتباط با مردم به معنای شناسایی مشکلات، نیازها و نارسائی های شهری و نه فردی براساس نظرات مردم ساکن در محلات مختلف شهر و استفاده از نظرات و توانایی های آنان برای رفع همان مشکلات است. حضور، همفکری، مشارکت و نظارت مردم بر امور شهری و محله ای، سبب ایجاد انگيزه و دلگرمي بيشتر مردم و حمايت آنها از مديران و مسئولان شهری و همچنین احساس مسئولیت بیشتر آنها در قبال مسائل و مشکلات شهری می شود.
شورا در اغلب دوره ها توانایی لازم برای شناسایی مشکلات شهری را نداشته، بنابراین به شدت دچار سردرگمی، روزمرگی و نارضایتی عمومی شده است. به عنوان مثال می توان طرح ناکام تاکسیرانی در خطوط جدید شهری و طرح پارک هاشمی را مثال زد، که هزینه های میلیاردی را بر بدنه نحیف شهرداری متحمل کردند. از طرح تاکسیرانی در خطوط جدید جزء موانع و نشانگرهای زرد رنگ آن چیزی در شهر باقی نمانده و میراث پارک هاشمی، مکانی برای توزیع و مصرف مواد مخدر است.
آیا کسی از اعضای شورای شهر، قبل از اجرای طرح خطوط جدید تاکسیرانی با مردم، رانندگان تاکسی و افراد کارشناس گفت وگو و مشورت کرد؟ نتایج مطالعات میدانی بنده نشان داد که اغلب مردم و رانندگان تاکسی از تعیین نقاط مبدا، مقصد، مسیرها، نحوه سازماندهی تاکسی ها، نحوه بکارگیری نیروهای کنترل خط، نحوه تامین سرمایه لازم برای اجرای طرح و بسیاری دیگر از امور اجرایی این طرح ناراضی بودند. جواب بسیار ساده است: شهر به عنوان یک موجود زنده رفتارهای خود را سامان مند می کند.
در دنیای امروز، انسان ها به دنبال فرصت های جدید اقتصادی می گردند و هر کجا که احساس کنند سود بیشتری به دست می آورند، بدون نیاز به عوامل بیرونی و سازمان دهنده، شروع به فعالیت می کنند. بنابراین، نیازی به تحمیل اجباریِ نظرات شخصی بر فضای شهری نیست. بهترین مثال در شهر نورآباد، شکل گیری خط تاکسیرانی ابتدای خیابان معلم به بیمارستان ابن سینا بود، که بدون دخالت شهرداری شکل گرفت و زمانی که دارای ثبات شد، شهرداری این خط را ساماندهی کرد.
قبل از اجرای هرگونه طرح شهری باید به پیامدهای آن اندیشید. در واقع، باید با آینده نگری به مسائل شهری نگاه کرد و پیش بینی های لازم را برای چند دهۀ آینده شهر در برنامه ریزی ها لحاظ نمود. با این حال، در بیشتر موارد طرح های شهری ما به دنبال پاک نمودن صورت مسئله های شهری بوده و نه حل نمودن آنها.

به طور مثال، براساس کدام فکر و اندیشه پل ارتباطی چهارراه ولیعصر مسدود شد؟ آیا پیامدهای بلندمدت این طرح مورد ارزیابی قرار گرفته بود؟ آیا با کسبه و مردم ساکن آن منطقه در مورد اجرای این طرح صحبت شده بود؟ قطعاً اگر این موارد رعایت می شد، راه حلِ انتخابی مسدود کردن مسیر و انتقال مشکل به فاصلۀ کوتاه 200 متری در پل ارتباطی بعدی نبود. این طرح، می توانست پیامدهای منفی زیادی را در بلندمدت به دنبال داشته باشد. این منطقه در دراز مدت به ملک شخصی دست فروش ها تبدیل می شد. تصاویر پایین به وضوح نشان می دهد که فضای عمومی شهری، چگونه در پی طرح مسدود نمودن پل ارتباطی ولیعصر به فضای اختصاصی برخی افراد تبدیل شده و رفت و آمد عابرین پیاده نیز به سختی صورت می گیرد. با این حال، متولیان امر به ضعف این طرح پی برده و مجدداً اقدام به بازگشایی مسیر نمودند.

 

^[2]

 

با توجه با آنچه گفته شد، حل مسائل و مشکلات شهری نیازمند تعامل مداوم میان شهروندان، شورای شهری و شهرداری با هدف تامین منافع جمعی در جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است. در این مسیر پیشنهاد می شود که شورای شهر و شهرداری موارد زیر را مورد توجه قرار دهند:
* تلاش های لازم برای تدوین سند چشم انداز توسعه شهر نورآباد از طریق مطالعات میدانی، تشکیل اتاق-های فکر، کار گروه ها و جلسات با نخبگان بومی انجام گیرد؛ تا از بخشی کاری ها و موازی کارها اجتناب شده و با هر گونه تغییر در شورای شهر و شهرداری، مسیر توسعه شهر دچار اختلال نشود. در اغلب موارد مشاهده می شود که شهرداران انتخابی، به دلیل نبود نقشۀ راه دچار پراکنده کاری و سردرگمی شده و سبب از بین رفتن سرمایه های اندک شهر و شهرداری می شوند.
* در فرایند تهیه، اجرا و ارزیابی طرح های شهری از افراد نخبه، کارشناس و صاحب فکر و اندیشه استفاده شود؛ تا منافع جمعی شهر به حداکثر ممکن ارتقا یابد و نتایج کار به هدف واقعی مجموعه نزدیک تر شود.
* اعضای محترم شورای شهر و شهردار به طور منظم از مناطق مختلف شهر بازدید نموده و در مورد طرح های شهری با مردم شهر گفتگو کرده و نظرات آنها را در اجرای طرح ها اعمال نمایند.
* شورای شهر به طور منظم، فعالیت ها و اقدامات شاخص خود را اطلاع رسانی کند؛ تا خود را در معرض قضاوت واقعی مردم قرار داده و از ایجاد سوء تفاهمات در فضای شهری جلوگیری شود.
* شورای شهر با استفاده از ایده ها و افکار نوآورانه نخبگان شهر، درصدد ورود شهرداری به فضای کسب و کار و زمینه سازی برای ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری باشد.

با آرزوی توفیق برای شهروندان، شورای شهر و شهرداری نورآباد