سردار پاسدار مجید خراسانی، رئیس سازمان بسیج سازندگی یكی از اركان مدیریت و راهبری اردوهای جهادی در كشور است. در گفت‌وگو با او، از زمینه‌های تشكیل بسیج سازندگی آغاز كردیم. بعد به آسیب‌ها و نقدهای حركت جهادی پرداختیم و در پایان به چند خاطره‌ی راه‌گشا از ارتباط این موضوع با رهبر انقلاب رسیدیم.
به نظر شما چه شد كه رهبر انقلاب دستور تشكیل بسیج سازندگی را دادند؟
یكی از دستاوردهای انقلاب اسلامی، احیای فرهنگ جهادی بود. توسعه‌ی این فرهنگ انقلابی در همه‌ی زوایای زندگی می‌تواند یك روش و یك راهبرد اصلی باشد. تشكیل «جهاد سازندگی» در ابتدای انقلاب فرصتی را از نظر ساختاری و از نظر روش مدیریتی ایجاد كرد تا صدها سال عقب‌ماندگی قبل از انقلاب را با روش‌های میانبر و ابتكاری جبران كند. جهاد سازندگی تشكیل شد و از همان ابتدای تأسیس، تجربه‌ی بسیار موفقی در بازسازی روستاها و در دفاع مقدس به یادگار گذاشت. این امر -با نگاه خوشبینانه- به دلیل كارشناسی غلط و -با نگاه بدبینانه- به دلیل تعمدی كه دشمنان داخلی یا نفوذی‌های دشمن در بدنه‌ی انقلاب داشتند، ابتدا از طریق تبدیل به وزارت جهاد سازندگی، از قالب جهاد خارج شد. در ادامه هم با ادغام آن بنا داشتند این دستاورد به دست فراموشی سپرده شود.
رهبر انقلاب در اردیبهشت سال ۷۹ با تدبیری بسیار آینده‌نگرانه، دو ماه قبل از این‌كه این جهاد سازندگی منحل شود، با فراخوانی وزیر جهاد سازندگی وقت -جناب مهندس سعیدی‌كیا- و فرمانده نیروی مقاومت بسیج وقت -جناب سردار حجازی- دستور راه‌اندازی مجموعه‌ای به نام «بسیج سازندگی» را دادند و الان تقریباً ۱۲ سال از تشكیل بسیج سازندگی گذشته است. بسیج سازندگی در اصل به عنوان جایگزین جهاد سازندگی ابتدای انقلاب تأسیس شد. علت اصلی تأسیس بسیج سازندگی را می‌توان در یك كلام «تدبیر رهبر انقلاب به عنوان تحول ساختاری و ایجاد یك نگاه جدید متناسب با نسل جدید انقلاب» دانست. راه‌اندازی و طرح بسیج سازندگی توسط رهبر انقلاب با انحلال آن وزارت و همزمانی این دو رویداد و فرمایش‌های رهبری در یك دهه‌ی اخیر، این ادعا را كاملاً ثابت می‌كند.
مهم‌ترین دستور رهبر انقلاب برای بسیج سازندگی چه بوده است؟
ایشان در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور وقت در سال ۷۹ ابلاغ فرموده بودند كه بناست طرحی به نام «بسیج سازندگی» در كشور شروع شود و انتظار می‌رود كه دولت در پشتیبانی مسائل مالی با آن همكاری كند و مدیریت به‌كارگیری جوان‌ها و اداره‌ی طرح به عهده‌ی بسیج سازندگی باشد.
نكته‌ی بعدی سخنان ایشان در نشستی بود كه با آقای سعیدی‌كیا و سردار حجازی داشتند. ایشان در این دیدار سه انتظار خود از بسیج سازندگی را بیان فرمودند. این سه انتظار عبارت بودند از: ۱. برنامه‌ریزی و ساماندهی حضور جوانان برای مشاركت در سازندگی كشور. ۲. حضور و فعالیت جوانان جهادی متناسب با توانایی و استعدادشان در عرصه‌هایی كه می‌توانند برای انقلاب و كشور مثمرِ ثمر باشند. مثلاً در حوزه‌های سلامت، اشتغال، ورزش یا در حوزه‌های علمی و فنی و عمرانی. بنابراین از فرمایش رهبر معظم انقلاب متوجه شدیم كه سازندگی را محدود به كار عمرانی نمی‌دانند، بلكه آن را یك بسته‌ی كاملی می‌دانند كه جوان بتواند در این بستر، كشور خودش را بسازد. البته ایشان حضور در این بخش را محدود نكردند به این‌كه فرد جهادی حتماً جوان باشد. ۳. كمك به ایجاد شغل و اشتغال در كشور. این سه دستورالعملی بود كه حضرت آقا فرمودند و امروز در راهبردهای بسیج سازندگی، این سه محور اصلی وجود دارد.
آیا برای شركت در این اردوها حتماً باید عضو بسیج بود؟
دو نكته‌ی مهم وجود دارد: اول این‌كه رهبری در پیام تشكیل بسیج سازندگی نفرمودند كه بسیجی‌ها بیایند كشور را بسازند! آقا فرمودند آحاد جوانان عزیز ما در كشور! حتی نفرمودند كه فقط پسران. بنابراین ما امروز مخاطب‌مان فقط بسیجیان نیستند. امروز مخاطب بسیج سازندگی، همه‌ی جوانانی‌اند كه علاقه‌مند به آبادانی كشور هستند. دوم این‌كه ما سازندگی را محدود به یك نوع فعالیت عمرانی نكردیم. بسیاری از افراد كه امروزه دارای تحصیلات دانشگاهی بالاتر از سطح كارشناسی هستند، علاقه دارند كه در دورترین نقاط محروم كشور خدمت كنند. این‌طور نیست كه احساس كنند چون رشته‌ی عمران نخوانده‌اند، پس نمی‌توانند در حوزه‌ی سازندگی وارد شوند. آن‌ها می‌توانند در رشته‌های الكترونیك، بهداشت، سلامت، كشاورزی و برای كمك به تقویت تحصیلات دانش‌آموزان در روستاها مشغول به خدمت‌رسانی شوند. در حال حاضر تعریف سازندگی به حدود بیش از ۲۰۰ نوع فعالیت در ۹ عرصه‌ی ملی رسیده است.
به نظر شما چه آسیب‌ها و تهدیدهایی یك عنصر جهادی را تهدید می‌كند؟
اگر شاخص‌های یك حركت جهادی و البته یك عنصر جهادی را داشته باشیم، وقتی از این شاخص‌ها عدول كنیم، می‌توان گفت مواجه با تهدیدهایی می‌شویم. مثلاً اخلاص در عمل، ساده‌زیستی، قناعت، ترجیح‌دادن دیگری بر خود، جلب رضایت خدا، رعایت تقوا، رعایت شاخص‌های بی‌رنگی در عمل و بی‌ریا بودن از جمله شاخص‌های یك عنصر جهادی است كه عدول از این‌ها تهدیدكننده‌ی عناصر جهادی است.
بسیج سازندگی در اصل به عنوان جایگزین جهاد سازندگی ابتدای انقلاب تأسیس شد. علت اصلی تأسیس بسیج سازندگی را می‌توان در یك كلام «تدبیر رهبر انقلاب به عنوان تحول ساختاری و ایجاد یك نگاه جدید متناسب با نسل جدید انقلاب» دانست.اما به‌صورت مصداقی آسیب‌هایی كه امروز می‌توان برای یك عنصر جهادی متصور شد، یكی «گروه‌گرایی» است كه از آسیب‌های جدی است؛ این‌كه من بگویم گروه من! این درست است كه ما باید گروهی كار كنیم و خدا دوست دارد كه ما با جماعت باشیم، اما «گروه‌گرایی» یا «نتیجه‌گرایی» یكی از آسیب‌هایی است كه ممكن است حركت جهادی را مورد تهدید قرار دهد. من به استناد فرمایش‌های رهبری عرض می‌كنم. در ملاقاتی كه خانواده‌ی مرحوم والی -به عنوان یك جهادگر واقعاً برجسته- با ایشان داشتند، آقا فرمودند: «مرحوم والی امتیازش این بود كه بدون تابلو كار كرد.» یكی از تهدیدها این است كه ما علاقه داشته باشیم تابلوی خودمان را علم كنیم! در حركت‌های جهادی این می‌تواند آسیب باشد. امروز ارتباطات به‌قدری پیشرفته است كه همه می‌توانند خود را معرفی كنند. بنابراین اگر خدای ناكرده این كار از حد عرف خود خارج شود، می‌تواند مصداق خودنمایی باشد.
یكی دیگر از آسیب‌ها «نداشتن برنامه‌های كوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت» است. همچنین «سطحی‌نگری» یكی دیگر از آسیب‌های متوجه عناصر جهادی است؛ یعنی ترجیح‌دادن كارهای سطحی به كارهای عمقی و كیفی. یكی دیگر از تهدیدها «سستی در اراده» است؛ یعنی كار را در یك مقطعی رهاكردن! باید كار را تا آخر ادامه داد. روایتی است كه حضرت رسول صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله مرده‌ای را دفن می‌‌كردند، در چیدن سنگ لحد دقت بسیاری به خرج دادند كه كاملاً درست انجام شود. همراهان اعتراض كردند كه آقا قبر است دیگر، این‌قدر وسواس برای چیست؟ اما ایشان فرمودند هر كاری در زندگی باید درست انجام شود ولو دفن میت باشد.
چه رابطه‌ای بین سازمان بسیج سازندگی و گروه‌های مردمی خودجوش جهادی وجود دارد؟
ما در سند چشم‌انداز و در تعیین نقشه‌ی راه سیاست‌هایی كه در ذیل این چشم‌انداز و نقشه‌ی حركت‌های جهادی به تصویب مراجع مختلف رساندیم، سعی كردیم این حركت را یك حركت «ولایی» تعریف كنیم. حركت‌های جهادی جریانی است «ولایی»، «منسجم» و «مردمی». بنابراین عمده‌ی مخاطبین ما آحاد جوانانی هستند كه معتقد به انقلاب اسلامی، دستاوردهای آن و آبادانی كشورشان هستند. پس ما هیچ‌گونه محدودیتی در حمایت از حركت‌های جهادیِ گروه‌های جهادی به طور مطلق نداریم. هر گروهی كه در هر نقطه‌ای از كشور، توانایی فعالیت در این حوزه را در خود می‌بیند، می‌تواند اعلام حضور و فعالیت كند. در دستورالعمل‌ها، ثبت‌نام‌ها و در نحوه‌ی واگذاری مسئولیت‌ها كه از طریق سایت بسیج سازندگی، سایت جهاد و دیگر روش‌های حضوری و غیر حضوری به جوانان اطلاع‌رسانی كردیم، اعلام داشتیم كه همه‌ی جوانان می‌توانند حضور پیدا كنند و این اتفاق هم افتاده است.
درباره مأموریت خودتان از رهبر انقلاب خاطره‌ای دارید؟
من در این چند سال اخیر كه مدیریت مجموعه‌ی حركت‌های جهادی بسیج سازندگی را به عهده داشتم، سه مقطع را مشاهده كرده‌ام. مقطع اول مربوط به دوره‌ی راه‌اندازی بسیج سازندگی در دوران اصلاحات است. در این دوره ما در نحوه‌ی حمایت‌ها از بسیج سازندگی نتوانستیم خیلی موفق باشیم. خاطره‌ی تلخ این بود كه در فرمایش‌های رهبری متوجه شدیم واقعاً از عملكرد صورت گرفته رضایت ندارند. مقطع دوم مربوط به دوران پس از راه‌اندازی بسیج سازندگی بود. در شهریور ۸۴ كه خدمت مقام رهبری بودیم، سردار حجازی حدود نیم‌ساعت گزارشی از اقدامات مختلف مجموعه‌ی بسیج مطرح كردند و شاید بیش از صد عنوان از فعالیت‌های بسیج را اشاره فرمودند. برای من جالب بود كه رهبری بعد از ارائه‌ی گزارش، ضمن تشكر و تقدیر از ایشان فرمودند: «بسیج سازندگی، شما در ردیف كارها ذكر كردید. اما انصافاً بسیج سازندگی، خودش یك شعبه كار عظیم است.» و شروع كردند به گلایه از این بابت كه چه كارهایی را انجام نداده‌اید. یعنی انتظارات را كاملاً شفاف فرمودند. نكته‌ی قابل توجه این بود كه حضرت آقا در بین صدها عنوان ذكر شده در گزارش اقدامات بسیج، «بسیج سازندگی» را مورد توجه قرار دادند.
مقطع سوم مربوط به چند سال بعد می‌شود كه دوباره خدمت رهبر معظم انقلاب رسیده بودیم، این بار گزارش‌ها را پیش‌تر كتباً ارسال كرده بودیم و بنده مسئولیت داشتم خلاصه‌ی گزارش‌ها را حضوراً تقدیم كنم. خدمت‌شان عرض كردم اگر ابهام یا سؤالی در اقدامات ما دارید، بفرمایید تا بنده توضیح دهم. ایشان فرمودند: «نه، من گزارش‌های شما را در این چند سال به‌دقت خوانده‌ام.» حتی ایشان برای این‌كه ما اطمینان بیشتری پیدا كنیم، فرمودند: «این آماری كه در فلان جزوه فرستاده بودید، همین مثلاً چند میلیون است؟» در مجموع برای من خیلی جالب بود كه سال ۸۴ رهبری ناراضی بودند، ولی خوشبختانه در سال ۸۹ فرمودند: «بسیج سازندگی علاوه بر این‌كه میلیون‌ها نفر را منتفع می‌كند، باعث ساخته شدن جوان‌ها می‌شود.»
